موفقیت چشمگیر برخورد (Clash) در گیشهی سینماهای مصر، یک پیروزی کوچک و زودگذر برای صنعت سینمای این کشور نیست. در شرایطی که وضعیت سینما و فیلمسازی در مصر شبیه روزگار خوش گذشته نیست، دستاندرکارانش تلاش دارند بحرانها را بهسلامت از سر بگذرانند. آنها استقبال بالای تماشاگران از فیلم تازهی محمد دیاب را هم در همین راستا ارزیابی میکنند. این درام پرتنش که داستان روزهای پس از انقلاب مصر را به تصویر میکشد، علاوه بر اینکه در اولین هفتهی نمایشش صدرنشین جدول گیشه شد، در خارج از مصر هم با واکنشهای بینالمللی خوب زیادی مواجه شد. مهمترین واکنش، موضعگیری مثبت تام هنکس بود.
برخورد که اولین نمایش جهانیاش را در جشنواره کن 2016 پشت سر گذاشت، در هفتهی اول اکران به فروشی 225 هزار دلاری دست یافت که برای خودش رکوردشکن و عالی است. علا کارکوتی از مدیران پخش فیلم در شرکت «مد سولوشن» میگوید: «نمایش فیلم در 36 سالن آغاز شد اما استقبال تماشاگران از آن به قدری زیاد بود که مجبور شدیم در دومین روز، یازده سالن دیگر را نیز به نمایش آن اختصاص بدهیم تا تعداد سالنهای فیلم در سراسر کشور به 52 سالن برسد.» او میگوید یکی از مالتیپلکسهای چهارسالنه با پانصد صندلی، نمایش برخورد را با سالن پر شروع کرد. دو مالتیپلکس دیگر هم به فروشهای رکوردشکن 11 و 33 هزار دلار رسیدند. چنین رقمهایی معمولاً برای محصولات پرسروصدای هالیوودی شنیده میشود و نه یک فیلم مستقل عربزبان. در مجموع این استقبال گسترده از فیلم، در سالهای اخیر کمتر نمونهای در سینمای مصر دارد.
برخورد داستان 25 شهروند مصری است که دست تقدیر آنها را در کنار هم قرار میدهد؛ آدمهایی که از اردوگاههای مختلف سیاسی و اجتماعی مصر هستند و در جریان تظاهرات خونین ماه ژوییهی شهر قاهره، توسط مأموران ارتش دستگیر و در یک وانت جمعآوری شدهاند. فیلم، حضور 24ساعتهی آنها در این وانت در حال گشت، را در دل قاهرهی آشوبزده به نمایش میکشد. تعدادی از بازیگران سرشناس مصری - که البته برای غیرمصریها چندان شناختهشده نیستند - نقش این جماعت بختبرگشته را بازی کردهاند.
دیاب برای ساخت این فیلم، چهار سال وقت صرف کرد و در این مدت، مهمترین مشکلش یافتن سرمایهی تولید بود. در زمان ساخت فیلم هم نگرانی اصلیاش این بود که آیا فیلم امکان نمایش عمومی در سینماهای کشور بحرانزدهاش را پیدا میکند یا نه. برخورد در جامعهی دچار چنددستگی مصر سعی دارد مسائل مربوط به دوران درگیریهای سال 2013 و پایان حکومت محمد مُرسی را به نمایش بگذارد. تلاش دیاب در جریان ساخت فیلم این بود که داستان و موضوع فیلم را به شیوهای انسانی به تصویر بکشد و قضاوت نهایی را بر عهدهی تماشاگر بگذارد. شاید به همین دلیل در جشنواره کن استقبال چشمگیری از فیلم شد. تام هنکس از جمله کسانی بوده که در رسانههای اجتماعی نسبت به فیلم واکنش نشان داده است و ضمن تحسین کار دیاب، سینماروهای سراسر جهان را دعوت به تماشای فیلم کرد. خود دیاب هم در صحبتهایش به دریافت نامهای تحسینآمیز از هنکس اشاره کرده است. کارکوتی با توجه به این بازتابهای مثبت میگوید که برنامهی وسیعی برای اکران جهانی فیلم ترتیب داده شده است.
برخورد دومین فیلم بلند سینمایی محمد دیاب پس از درام تحسینشدهی 678 است؛ فیلمی که به موضوع مهم دیگری در جامعهی معاصر مصر یعنی آزار جنسی میپردازد. دیاب بر این نکته تأکید میکند که سینما برایش فقط سرگرمی تماشاچی نیست و میخواهد به کمک آن، درباره مشکلهای جامعهاش سخن بگوید.
ساخت برخورد نهفقط برای کارگردانش با سختی و مشکل همراه بود، بلکه بازیگرانش هم با مشکلها و سختیهای زیادی روبهرو شدند. تماشاگران فیلم در حالی شاهد صحنههای دستگیری و نبرد شخصیتها بر پرده هستند که بازیگران فیلم تجربههای خشونتباری را پشت سر گذاشتهاند. دیاب میگوید خود بازیگران هم در ابتدای کار انتظار چنین سختیهایی را نداشتند و با خشونت پیشبینینشدهای روبهرو شدند: «نلی کریم و دیگر بازیگران حتی از نظر فیزیکی هم آسیب دیدند. آنها مثل مردم عادی زمین میخوردند و طوری رفتار میشد که انگار واقعاً باید دستگیر شوند. همه چیز طوری پیش رفت که بدلکارمان به من گفت نمیتوانستی صحنهای را طبیعیتر از این بگیری! علاوه بر این، بازیگران از نظر ذهنی و روحی هم آسیبهای جدی دیدند. آنها نقش آدمهایی را بازی میکردند که با خشونت دستگیر و محبوس میشوند؛ طوری بود که انگار این اتفاق داشت در عالم واقعیت رخ میداد. تصورش را بکنید که در طول 26 روز فیلمبرداری، آنها باید در فضای محدود یک ماشین پلیس کارشان را انجام میدادند. ما صحنهها را در یک وانت واقعی گرفتیم. سختترین کار این بود که در هر نما باید تمام 25 بازیگر/ زندانی را میداشتیم. برای خود آنها هم خیلی سخت بود. حتی وقتی دو بازیگر در حال حرف زدن هستند، شما بقیه را هم در تصویر میبینید.»
کارنامهی دیاب با انقلاب ژانویهی 2011 و سرنگونی حکومت دیکتاتوری حسنی مبارک رونق گرفت. او تا آن زمان، فیلمنامهی فیلم پرفروش جزیره را نوشته بود که داستانش درباره یک سلطان خودکامه و پرقدرت دنیای مواد مخدر است. همین فیلمنامه و تغییر شرایط سیاسی کشور، راه را برای کارگردانی اولین فیلم دیاب هموار کرد. او در این مورد میگوید: «با 678 و موفقیتهای داخلی و بینالمللی آن، به طنینی از انقلاب مصر بدل شدم. بسیاری از مردم عادی مرا بیشتر یک فعال سیاسی میدیدند تا یک فیلمساز. برای همین، خودم هم احساس میکردم بیشتر باید یک فعال سیاسی باشم. اما نمیتوانستم رابطهام را با سینما قطع کنم که خیلی دوستش دارم. پس تصمیم گرفتم سراغ ساختن فیلمی بروم که درباره اوضاع و احوال کشور است و ضرورت بیان آن وجود دارد. اما انجام این کار خیلی سخت بود چون همه چیز بهسرعت در حال تغییر بود. هر سوژهای که انتخاب میکردم، وقتی به زمان اجرا میرسید قدیمی شده بود. برادرم خالد، ایدهی حضور گروهی زندانی در یک وانت پلیس در جریان اعتراضهای ژوییهی 2013 را مطرح کرد؛ موضوعی که کمک میکرد دیدگاهها و اعتقادهای بخش مهمی از جامعه را که درگیر انقلاب هستند، مورد مکاشفه قرار دهم.»