برخی نقش‌های برخی از بازیگران در حافظه‌ی جمعی مخاطبان نقش می‌بندد و هر زمان که بنا باشد از این یا آن فیلم یاد کنند، آن را مترادف با نام بازیگر مورد علاقه‌شان به زبان می‌آورند. برای ما به عنوان مخاطبان سینمای ایران نام عزت‌االله انتظامی مترادف برخی از بهترین نقش‌های سینمای ایران است. از نقش پدر زن مرحوم شده‌ی صادق در صادق کرده (1351) سامری در دایره‌ی مینا (1357) و نقش‌هایی دیگر تا نقش‌هایی که در سینمای بعد از انقلاب بازی کرد و درواقع نامش را در میان ستارگان عالم بازیگری درخشان کرد. مرحوم انتظامی در حاجی واشنگتن (1361) نقش حسین‌قلی خان را برای ما زنده می‌کند و این نقش با بازی او به داستان زندگی آدمی بدل میشود که در دیار فرنگ ابتدا درباغِ سبزش را می‌بیند و سرانجام در دهلیزهای توهمات خویش فرو می‌رود و از آن جان به در نمی‌برد. این نکته گفتنی است که وی در بسیاری از آثارش به جای خودش حرف زده و با احترام به تمامی دوبلورهایش باید اذعان کرد که خاصیت صدای خودش در فیلم‌هایی که خودش به جای خودش حرف زده، بیشتر نمایان است. برای مثال در همین فیلم علی حاتمی و مشخص‌تر سکانس شقه کردن گوسفند که حاجی از تراخم تا روزگار مردم و بی‌کفایتی سردمداران سخن می‌گوید، لحن حماسی انتظامی تأثیرگذاری بسزایی در جذاب شدن این سکانس دارد. او در فیلم دیگر حاتمی کمال‌الملک (1363) نقشی اساسی ندارد و در دو سکانس زمان حال و زمان گذشته دیده میشود اما همین حضور کوتاه با دیالوگ‌هایی درخشان همراه شده که باعث میشود نقش ناصرالدین شاه با بازی انتظامی آن‌‌چنان در ذهن ما باقی بماند که بعدها در ناصرالدین‌شاه آکتور سینما (1370) وی بار دیگر در جلد شاهی عاشق پیشه فرو می‌رود که عشق گلنار مجنونش می‌کند و انتظامی در این فیلم بار دیگر در نقش مشد حسن فیلمِ گاو (1348) فرو می‌رود و سکانس درخشانی خلق می‌کند که همراه با سکانس همنشینی‌اش با شخصیت سید گوزنها (1353) یکی از به یادماندنی‌‌ترین بازیهای انتظامی است.
انتظامی در سایه خیال (1369) یکی از آثار کم‌تر ارج نهاده شده‌ی سینمای ایران نقش کوتاه صاحبخانه‌ی حسین (حسین پناهی) را دارد و در مجموع در سه سکانس ظاهر میشود اما همین حضور کوتاه نشان از نبوغ بازیگری وی دارد. در سکانسی که با ننه خورشید (حمیده خیرآبادی) درگیر میشود و کم می‌آورد یا همان ابتدای فیلم که می‌آید کرایه‌اش را از حسین بگیرد و سر شوخی را با او باز می‌کند و سرانجام در سکانس مرگش که نوار صدای بچه‌اش را در غربت می‌شنود و خانواده‌اش را از دست داده می‌یابد. خانه‌ی خلوت (1370) این فرصت را برایش فراهم آورد تا یکی از بهترین بازی‌هایش را در سینمای بعد از انقلاب رقم بزند. نقش نویسنده‌ای که اکنون خانه‌نشین است و روزگارش را با خیالات و همسر و همسایه‌اش می‌گذارند و یادش می‌ماند وقتی به بانک می‌رود با کارمند بانک شوخی کند که «خوش به حالتان، در پول غلت می‌زنید!» روز فرشته (1372) فرصتی دیگر برای انتظامی بود تا این بار در نقش روح نیمه جان نیت‌الله ظاهر شود و زندگی اطرافیانش را بعد از گذشت زندگی خودش بازشناسی کند. در روسری آبی (1373) در نقش رسول رحمانی ظاهر میشود، پیرمردی مایه‌دار که اکنون و بنا بر عرف جامعه و نه شرع، فرزندانش باید تشخیص دهند که آیا او به همدمی نیاز دارد یا ندارد اما رسول سرانجان تصمیم می‌گیرد خودش، برای خودش تصمیم بگیرد و با نوبر کردانی (فاطمه معتمدآریا) به آرامش می‌رسد.
عزت‌الله انتظامی بی‌اغراق یکی از گوهرهای بازیگری در سینمای ایران بوده و هست و هرچند در این مجال کوتاه به تمامی بازیهای درخشانش پرداخته نشد (مانند باز‌ی‌اش در سریال هزار دستان) اما این نکته‌ی مهم مغفول نمی‌ماند که برخی از بازیهای او را می‌توان در کلاس‌های بازیگری تجزیه و تحلیل کرد و از این جهت به بازیگران تازه‌نفس معرفی کرد تا بدانند که بازیگر شدن واجد رنج‌های فراوانی است که بزرگانی مانند عزت‌الله انتظامی بارش را بر دوش کشیده‌اند تا توانسته‌اند نقش‌هایی را در خاطره‌ها ماندگار کنند. یادش گرامی.
کانال تلگرام ماهنامه سینمایی فیلم:
